در دنیای امروز، جایی که سرعت تولید، بهداشت، و پایداری زیست محیطی به معیارهای کلیدی در زنجیره تأمین محصولات غذایی و نوشیدنی تبدیل شده اند، بطری های PET یا پلی اتیلن ترفتالات نقش کلیدی در بسته بندی ایفا می کنند. این نوع بسته بندی به دلیل ویژگی هایی چون شفافیت بالا، وزن سبک، قابلیت بازیافت و مقاومت شیمیایی مناسب، به استاندارد طلایی صنعت نوشیدنی بدل شده است.
PET چیست و چرا پر کاربرد است؟
PET نوعی پلی استر ترموپلاستیک است که برای ساخت بطری های نوشیدنی، ظروف مواد غذایی، بسته بندی دارویی و حتی الیاف پارچه ای به کار می رود. در صنعت نوشیدنی، این ماده به خاطر:
- قابلیت شکل پذیری در قالب های متنوع
- وزن بسیار پایین نسبت به شیشه
- مقاومت در برابر ضربه
- شفافیت بالا و امکان چاپ مستقیم روی بدنه
مورد استفاده گسترده قرار گرفته است.
رشد مصرف PET در بازار ایران
براساس آمار انجمن تولیدکنندگان مواد پلیمری ایران، در سال ۱۴۰۲، میزان مصرف PET در بخش نوشیدنی ها بالغ بر ۲۸۰ هزار تن بوده است؛ این رقم نسبت به سال ۱۴۰۰ حدود ۱۲٪ رشد را نشان می دهد. عمده ی این مصرف در حوزه ی آب های بسته بندی، نوشابه های گازدار، دوغ، و نوشیدنی های انرژی زا بوده است.
در ایران بیش از ۱۵۰ واحد فعال در زمینه ی تولید بطری های پت مشغول به فعالیت اند که تمرکز اصلی آن ها در استان های تهران، البرز، خراسان رضوی و اصفهان است. با این حال، تولید مواد اولیه PET در داخل کشور هنوز پاسخگوی تمام نیاز بازار نیست و بخشی از گرید های خاص PET، به ویژه برای نوشیدنی های گازدار و کاربردهای پزشکی، از کشورهای چین، هند و ترکیه وارد می شوند.
از نگاه کارشناسی: مزایا و معایب بطری های پت
به گفته ی مهندس افشین نادری، کارشناس صنایع پلیمر و مشاور پروژه های بسته بندی در صنایع غذایی:
بطری های PET، به ویژه در ایران، به دلایل اقتصادی، بهداشتی و سهولت حمل و نقل، مزیت رقابتی جدی نسبت به سایر بسته بندی ها دارند. اما چالش بزرگ صنعت، نبود چرخه بازیافت منسجم و استاندارد است. حدود ۶۰٪ بطری های پت در کشور بازیافت نمی شوند که یک تهدید جدی زیست محیطی است.
بازار هدف و مسیر صادرات
با توجه به نزدیکی ایران به بازارهای مصرفی بزرگی مانند عراق، افغانستان، ارمنستان و کشورهای آسیای مرکزی، فرصت مناسبی برای صادرات بطری های PET و محصولات نهایی بسته بندی شده وجود دارد. برخی واحدهای صنعتی در قم، یزد و سمنان، اخیراً صادرات خود به این کشورها را آغاز کرده اند.
علاوه بر آن، طراحی اختصاصی بطری ها (Customized Bottle Design) و افزودن پوشش های مقاوم به UV یا اکسیژن، به افزایش طول عمر نوشیدنی ها و ارزش افزوده ی صادراتی کمک می کند.
چالش ها و آینده صنعت
صنعت بسته بندی PET در ایران با چالش هایی نیز مواجه است، از جمله:
- وابستگی به واردات مواد اولیه و گرید های خاص
- نبود استانداردهای سخت گیرانه در مورد ایمنی بسته بندی در مجاورت گرما یا نور
- نبود سیستم جمع آوری منظم بطری های مصرف شده برای بازیافت مؤثر
- سرمایه گذاری محدود در فناوری های پیشرفته نظیر تزریق-دمش دو مرحله ای (Two-Stage Blow Molding)
با این وجود، انتظار می رود تا سال ۱۴۰۵، مصرف بطری های PET در ایران به بیش از ۳۵۰ هزار تن در سال برسد، که این روند فرصت مناسبی برای جذب سرمایه گذاری در تجهیزات مدرن و مواد اولیه بومی خواهد بود.
جمع بندی:
بطری و بسته بندی PET نه تنها نقشی حیاتی در توسعه ی صنعت نوشیدنی ایران دارد، بلکه نقطه عطفی در مسیر تحقق بسته بندی های پایدار، اقتصادی و رقابتی در بازار جهانی به شمار می رود. اگر فعالان صنعت بتوانند سرمایه گذاری در بازیافت، ارتقاء کیفیت مواد اولیه، و نوآوری در طراحی را هم زمان دنبال کنند، آینده ی درخشانی برای PET در صنایع بسته بندی ایران متصور خواهد بود.
