در سال های اخیر، صنعت بسته بندی نوشیدنی ها در ایران با موجی از تغییرات ساختاری و نگرشی مواجه شده که یکی از برجسته ترین نمودهای آن، افزایش چشمگیر استفاده از لیوان های کاغذی به جای ظروف پلاستیکی سنتی است. این تغییر نه تنها نتیجه ی فشارهای زیست محیطی و تغییر ترجیحات مصرف کننده است، بلکه حاصل تحول در فناوری های تولید و مواد اولیه نیز محسوب می شود.
تقاضای روز افزون بازار برای بسته بندی های پایدار
طبق گزارش «مرکز آمار ایران» و تحلیل داده های فروشگاه های زنجیره ای بزرگ، در سال ۱۴۰۲ مصرف لیوان های کاغذی در ایران بیش از ۳۵٪ افزایش یافته است. بخش عمده ای از این رشد، مربوط به بازار نوشیدنی های بیرون بر، به‌ویژه قهوه های فوری، چای های دمنوشی، و نوشیدنی های سرد در کافه ها، غرفه های سیار و رستوران ها بوده است.
افزایش جمعیت جوان، گسترش سبک زندگی بیرون خانه ای، و افزایش آگاهی های زیست محیطی سه محرک کلیدی این رشد به شمار می روند. همچنین، ممنوعیت استفاده از ظروف پلاستیکی یک بار مصرف در برخی استان ها نظیر تهران، البرز، و اصفهان، نقش مؤثری در گرایش بازار به بسته بندی های کاغذی ایفا کرده است.
فرصت طلایی برای تولید کنندگان داخلی
به گفته‌ی دکتر سجاد محسنی، کارشناس ارشد صنعت بسته بندی و عضو هیئت علمی پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی ایران:
«بازار داخلی ایران پتانسیل بالایی برای توسعه خطوط تولید لیوان های کاغذی دارد. با توجه به افزایش تقاضا، پیش بینی می شود تا سال ۱۴۰۵ حجم بازار لیوان های کاغذی در کشور به بیش از ۲ میلیارد عدد در سال برسد.»
در حال حاضر، بیش از ۴۰ واحد تولیدی فعال در این حوزه در ایران مشغول به کارند؛ اما بسیاری از مواد اولیه مورد استفاده، همچنان از کشورهای چین، هند و کره جنوبی وارد می شوند. این وابستگی، با وجود فرصت های سرمایه گذاری در تولید کاغذ مقاوم به حرارت، یک خلأ مهم در زنجیره تأمین داخلی محسوب می شود.
فناوری تولید؛ از چاپ تا روکش های ضدنشت
در فرآیند تولید لیوان های کاغذی، فناوری های روز از اهمیت بالایی برخوردارند. استفاده از پوشش های پلی اتیلن با پایه زیستی (Bio-PE) به‌جای پلی اتیلن سنتی، یکی از نوآوری های مؤثر در کاهش ردپای کربنی این محصولات است. همچنین، استفاده از ماشین آلات تمام اتوماتیک با ظرفیت تولید بالای ۶۰ هزار عدد در روز، هزینه تولید را کاهش داده و زمان تحویل را بهبود بخشیده است.
لیوان های دو لایه و سه لایه، که توانایی نگهداری بهتر گرما و کاهش انتقال دما به دست مصرف‌کننده را دارند، امروزه به یک استاندارد جدید در بازار تبدیل شده اند.
چالش های تولید در بازار ایران
با وجود ظرفیت های بالا، تولید لیوان های کاغذی در ایران با چالش هایی نیز مواجه است:
-
وابستگی به واردات کاغذ گلاسه و روکش دار
-
نوسانات نرخ ارز و تأثیر آن بر قیمت نهایی محصول
-
عدم وجود استاندارد ملی جامع در خصوص بسته‌بندی های پایدار و زیست تخریب پذیر
-
کمبود نیروی کار متخصص در فناوری چاپ و فرم دهی پیشرفته
چشم انداز آینده: صادرات و برند سازی
با وجود این چالش ها، آینده بازار لیوان های کاغذی در ایران روشن به نظر می رسد. برخی برندهای داخلی، از جمله شرکت هایی در استان های قم، مرکزی و فارس، موفق شده اند محصولات خود را به بازار های عراق، افغانستان و کشور های حاشیه خلیج فارس صادر کنند.
سرمایه گذاری در طراحی ظاهری (Brandable Packaging) و چاپ لیوان های اختصاصی برای برند ها، فرصتی بزرگ برای افزایش ارزش افزوده و جذب مشتریان وفادار است.
جمع بندی:
تحول صنعت بسته بندی نوشیدنی ها با گرایش به لیوان های کاغذی، نشانه ای روشن از تغییرات رفتاری مصرف کنندگان، سیاست های زیست محیطی و رشد فناوری تولید در ایران است. فعالان این حوزه اگر بتوانند تولید بومی، کاهش وابستگی به واردات و ارتقاء کیفیت را در اولویت قرار دهند، می توانند نقش مهمی در آینده صنعت نوشیدنی و بسته بندی پایدار ایفا کنند.
