سرانه مصرف برنج در ایران و جهان ؛ تازه ترین آمارها و تأثیرات بر الگوی تغذیه ای
با توجه به جدیدترین داده های منتشر شده در تقویم نمایشگاه های جهانی غذا، توجه دوباره ای به موضوع سرانه مصرف برنج در ایران و جهان جلب شده است؛ مسئله ای که نقش مهمی در تعیین سیاست های غذایی، تولید داخلی و واردات ایفا می کند. در این گزارش، به بررسی دقیق وضعیت مصرف برنج، تفاوت های منطقه ای و جهانی، و بازتاب های اقتصادی و فرهنگی آن می پردازیم.
مصرف برنج در ایران و جهان؛ چه خبر شده است؟
در تازه ترین گزارش ارائه شده در رویدادهای تخصصی صنعت غذا در سال های ۲۰۲۵ و ۲۰۲۶، آمارهای جدیدی از سرانه مصرف برنج در ایران منتشر شد. طبق این داده ها، هر ایرانی به طور متوسط سالانه حدود ۳۵ تا ۴۰ کیلوگرم برنج مصرف می کند؛ رقمی بالاتر از میانگین جهانی که بین ۲۰ تا ۲۵ کیلوگرم در نوسان است.
در این گزارش همچنین به میزان تولید برنج در ایران اشاره شده که بنا بر اعلام وزارت جهاد کشاورزی، در سال ۱۴۰۳ به حدود ۲.۴ میلیون تن رسیده است. این در حالی است که نیاز سالانه کشور حدود ۳ میلیون تن برآورد می شود و فاصله میان تولید و مصرف با واردات از کشورهایی مانند هند و پاکستان جبران می شود.
نگاه تاریخی و فرهنگی به الگوی مصرف برنج در ایران
برنج در سفره ایرانی نه فقط یک ماده غذایی، بلکه نماد فرهنگ، مهمانی و سنت است. از شمال تا جنوب کشور، سرانه مصرف برنج در هر استان تفاوت هایی دارد. استان های شمالی مانند گیلان و مازندران، که خود تولیدکننده برنج ایرانی هستند، بالاترین نرخ مصرف را دارند؛ درحالی که در مناطق مرکزی و کویری، نان هنوز عنصر غالب رژیم غذایی است.
الگوی رژیم غذایی در ایران با توجه به سرانه مصرف برنج، به مرور در حال تغییر است. افزایش شهرنشینی، تغییرات اقلیمی و افزایش قیمت ها باعث شده مصرف کنندگان میان برنج ایرانی و خارجی دست به انتخاب بزنند؛ انتخابی که گاهی بیشتر اقتصادی است تا کیفیت محور.
برنج ایرانی یا خارجی ؛ کدام انتخاب غالب شده است؟
اگرچه تفاوت بین برنج ایرانی و برنج خارجی از نظر طعم، عطر، میزان شکستگی و ارزش غذایی بارز است، اما قیمت برنج ایرانی در سال های اخیر رشد قابل توجهی داشته و همین امر مقایسه مصرف برنج ایرانی و خارجی را به یک چالش اقتصادی بدل کرده است.
در حال حاضر، برنج خارجی به ویژه نوع هندی باسماتی با قیمتی کمتر از نصف برنج ایرانی در بازار موجود است. این تفاوت باعث شده بسیاری از خانوار ها، به ویژه در مناطق شهری و کم درآمد، به مصرف برنج وارداتی روی بیاورند، گرچه کیفیت آن مورد انتقاد کارشناسان تغذیه است.
پیامدهای اقتصادی و کشاورزی
کاهش استقبال از برنج داخلی می تواند تهدیدی جدی برای کشاورزان شمال کشور باشد. بسیاری از فعالان این حوزه هشدار داده اند که ادامه این روند منجر به کاهش کشت، بیکاری در مناطق روستایی و وابستگی بیشتر به واردات خواهد شد.
دکتر ناصری، پژوهشگر حوزه کشاورزی در دانشگاه تهران، می گوید:
“افزایش واردات و کاهش مصرف برنج ایرانی، زنگ خطری برای اقتصاد روستایی ماست. حمایت هوشمندانه از کشاورزان و تثبیت قیمت ها می تواند راه گشا باشد.
چشم انداز آینده مصرف برنج در ایران
با افزایش آگاهی عمومی نسبت به سلامت و تغذیه، برخی کارشناسان معتقدند روند مصرف برنج در کشور در آینده ممکن است کاهش یابد و جای خود را به رژیم های غذایی متنوع تر بدهد. با این حال، تا زمانی که قیمت و کیفیت دو عامل تعیین کننده در سبد غذایی خانواده ها باشند، مقایسه سرانه مصرف برنج در ایران و جهان همچنان موضوعی حساس و مهم باقی خواهد ماند.
نمایشگاه های بین المللی غذا در سال های آینده فرصتی است تا ایران در کنار معرفی ظرفیت های صادراتی خود، درباره اصلاح الگوی مصرف، بهینه سازی تولید، و افزایش بهره وری کشاورزی در حوزه برنج بحث و تبادل نظر کند.
اگر فعال صنعت غذا یا کشاورز هستید، اکنون زمان مناسبی است تا با نگاهی دوباره به بازار برنج، مسیر جدیدی برای رقابت، کیفیت و ماندگاری انتخاب کنید.
