رشته مهندسی صنایع غذایی
رشته مهندسی صنایع غذایی، از زیر مجموعه های مهندسی کشاورزی، رشته ای مرتبط با فراوری و تبدیل محصولات کشاورزی و دامی مطابق با دستورالعمل های سازمان غذا و دارو، سازمان استاندارد، استاندارد های زیست محیطی و همچنین استانداردهای بینالمللی میباشد. صنعت غذا، به دلیل ماهیت مواد غذایی و بحث امنیت غذایی، از جمله صنایع مهم، بومی و قابل توجه برای رشد در هر کشور هستند. این صنعت علاوه بر اینکه تبدیل کننده یا مصرف کننده بخش زیادی از محصولات کشاورزی و دامی است، علاوه بر تامین نیاز غذایی کشور، در بعد صادرات نیز، نقش مهمی دارد. بر این اساس، با توسعه این صنعت، نیاز به نیزوی متخصص نیز افزایش می یابد.
دانش و مهارت های مرتبط
دانشجویان این رشته، به دلیل ماهیت بین رشتهای آن، نیازمند فراگیری دانش و مهارت در حوزه های با این مرتبط با این رشته هستند که بر اساس نوع وابستگی شامل موارد زیر می باشد:
- فرایند تولید: اصول مهندسی مکانیک سیالات و مهندسی شیمی، بیوتکنولوژی
- تجهیزات: اصول مهندسی مکانیک، مهندسی شیمی و مهندسی برق
- کنترل کیفیت، تضمین کیفیت و برنامه ریزی تولید: اصول مهندسی صنایع، مبانی استاندارد
- کنترل کیفیت فراوردههای غذایی: شیمی آلی، شیمی معدنی، زیستشناسی
- بستهبندی: علم پلیمر، زیستشناسی، هنر
- طراحی فرمولاسیون و روش فرایند: دانش نگهداری مواد غذایی، بیوشیمی، زیستشناسی
- کنترل هزینه، مدیریت و فروش: اقتصاد، مدیریت، بازاریابی
پیچیدگی و ارتباط این رشته با سایر رشتهها، باعث الزام حضور اساتید سایر رشتهها جهت تدریس دروس مرتبط و همچنین ارتقاء دانش مقدماتی فارغالتحصیلان این رشته جهت ارتباط با رشتههای موردبحث می باشد. این مسئله به شکل فعالیت فارغالتحصیلان صنایع غذایی در توسعه صنعتی شامل بهبود فرایند تولید، بهبود کیفیت، تحقیق و توسعه فرمولاسیون، ارتقاء طراحی و کارایی بستهبندی، مشارکت در مدیریت و فروش و همچنین همکاری در طراحی و توسعه ماشینهای صنایع غذایی می گردد. فارغالتحصیلان این رشته، لازم است مهارتهای فعالیت و مدیریت در آزمایشگاههای شیمیایی و میکروبی، نقشهکشی صنعتی و کار با کامپیوتر را کسب نمایند؛ که خود، زمینههای اشتغال را در سایر حوزهها بهبود می بخشد.
حوزههای اشتغال مرتبط با رشته مهندسی صنایع غذایی
با توجه به گستردگی واحد های تولیدی مواد غذایی و همچنین اهمیت کیفیت تولید محصولات غذایی، به جهت امنیت غذایی و مسائل ایمنی و سلامتی، رشته صنایع غذایی، چه در بعد تولیدی و چه در بعد نظارتی دارای اهمیت بالایی است. بر این اساس، فرصت های شغلی رشته صنایع غذایی در موراد زیر به طور خلاصه ارایه شده است:
- سازمان غذا و دارو: بهعنوان کارشناس سازمان در بخشهای آزمایشگاه و نظارت بر واحدهای صنعتی، ناظر حسن اجرای الزامات GMP، HACCP و استاندارد ISO22000
- سازمان استاندارد: بهعنوان کارشناس سازمان جهت نظارت بر اجرای استانداردهای مرتبط و حقوق مصرفکننده
- آزمایشگاههای همکار سازمانهای استاندارد و غذا و دارو: بهعنوان کارشناس آزمایشگاه
- مسئول فنی تولید: ناظر سازمان غذا و دارو در واحد صنعتی جهت نظارت بر فرمولاسیون و فرایند تولید
- کارشناس تولید: نیروی کارشناسی واحدهای صنعتی جهت مدیریت تولید فراوردههای غذایی
- مدیر کنترل کیفیت: نماینده سازمان استاندارد جهت نظارت و صدور مجوز فروش محصولات تولیدشده در واحد صنعتی
- کارشناس کنترل کیفیت: کارشناسهای شاغل در آزمایشگاه، نمونهبرداری و کنترل خط تولید
- کارآفرینی: امکان کسب مجوزهای لازم جهت راهاندازی واحدهای صنعتی غذایی
- پشتیبانی فروش: پشتیبانی فروش در شرکتهای بازرگانی مواد اولیه و ساخت ماشینآلات صنایع غذایی
- تدریس: بهعنوان مدرس در هنرستانهای صنایع غذایی و سایر مؤسسات آموزشی مرتبط،
- بانکها: بهعنوان کارشناس تخصیص وام در حوزه طرحهای سرمایهگذاری کشاورزی و صنایع غذایی
اهمیت سهم اشتغال حوزه صنایع غذایی
بر اساس دادههای منتشرشده در وزارت صنعت، معدن و تجارت برای سال 1401، تعداد کل واحدهای صنعتی فعال کشور 71325 واحد بوده است که از این تعداد، 6085 واحد در حوزه صنعت غذا فعال میباشد. این تعداد، معادل 8/5 درصد تعداد کل صنایع فعال است. بالا بودن این عدد نشاندهنده، سهم مهم صنایع غذایی در اشتغال است. بااینحال، از جنبه اشتغال تخصصی، با این فرض که بهطور میانگین در هر واحد صنعتی غذایی نیاز به حضور حداقل 3 کارشناس صنایع غذایی باشد، این میزان، معادل نیاز به حضور 18255 کارشناس صنایع غذایی جهت پستهای مدیریت تولید، مسئول فنی و کارشناس تولید، مدیر کنترل کیفیت و کارشناس آزمایشگاه است. با این حال، با توجه به نرخ بازنستگی و جایگزینی می توان به طور تقریبی دریافت که شرایط اشتغال مناسبی برای فارغ التحصیلات رشته صنایع غذایی وجود دارد.
