عوارض جانبی احتمالی پروبیوتیک ها  

گردآورنده : آزاده خیابانی، دکتری بیوتکنولوژی مواد غذایی

پروبیوتیک ها باکتری ها و مخمرهای زنده ای هستند که در صورت مصرف به میزان کافی فوایدی را برای مصرف کننده به همراه دارند. پروبیوتیک ها را می توان به صورت مکمل و یا به طور طبیعی از طریق غذاهای تخمیر شده مانند ماست، کفیر، کلم ترش، کیمچی و کامبوجا دریافت کرد (مواد غذایی تخمیر شده). فواید مکمل ها و مواد غذایی پروبیوتیک برای بدن به اثبات رسیده است، از جمله کاهش خطر عفونت، بهبود گوارش و حتی کاهش خطر ابتلا به برخی بیماری های مزمن و آلرژی (پروبیوتیک ها).

در حالی که پروبیوتیک ها دارای فواید سلامتی بخش بسیاری هستند، با این وجود می توانند عوارض جانبی نیز داشته باشند. همچنین ممکن است برای برخی افراد نا ایمن باشند. بیشتر این موارد جزئی هستند و تنها درصد کمی از جمعیت را تحت تأثیر قرار می دهند. با این حال، برخی از افراد مبتلا به بیماری های جدی یا سیستم ایمنی ضعیف ممکن است عوارض شدیدتری را تجربه کنند.

رایج ترین عوارض جانبی پروبیوتیک ها و بررسی نحوه کاهش این عوارض

• ممکن است علائم گوارشی ناخوشایندی ایجاد کنند.

در حالی که اکثر مردم عوارض جانبی را تجربه نمی کنند، شایع ترین واکنش گزارش شده به مکمل های پروبیوتیک حاوی باکتری، افزایش موقت گاز و نفخ است. افرادی که از پروبیوتیک های مخمری استفاده می کنند ممکن است با یبوست و افزایش احساس تشنگی مواجه شوند. دلیل تجربه این عوارض جانبی توسط برخی از افراد دقیقاً مشخص نیست، اما معمولاً پس از چند هفته استفاده مداوم از بین می روند.

برای کاهش احتمال عوارض جانبی، مصرف پروبیوتیک ها باید با دوز کم آغاز گردد و به آرامی در طی چند هفته به دوز کامل افزایش یابد تا بدن با آنها سازگار شود. در صورتی که عوارض جانبی بیش از چند هفته ادامه یافت، مصرف پروبیوتیک باید قطع شود و با پزشک متخصص مشورت گردد.

• آمین های موجود در مواد غذایی پروبیوتیک ممکن است باعث ایجاد سردرد شوند.

برخی از مواد غذایی غنی از پروبیوتیک ها، مانند ماست، کلم ترش و کیمچی، حاوی آمین های بیوژنیک هستند. آمین های بیوژنیک موادی هستند که در صورت تخمیر شدن توسط باکتری ها و یا افزایش مدت زمان نگهداری غذاهای حاوی پروتئین تشکیل می شوند. رایج ترین آمین های موجود در غذاهای غنی از پروبیوتیک شامل: هیستامین، تیرامین، تریپتامین و فنیل اتیل آمین می باشند. آمین ها می توانند سبب تحریک سیستم عصبی مرکزی شوند، جریان خون را افزایش یا کاهش دهند و ممکن است باعث سردرد در افراد حساس به این ماده شوند.

تحقیقات بیشتری برای تعیین اینکه آیا آمین ها می توانند محرک مستقیم سردرد یا میگرن در برخی افراد باشند یا خیر، مورد نیاز است. اگر مواد غذایی غنی از پروبیوتیک علائم افراد را تحریک می کنند، استفاده از مکمل های پروبیوتیک ممکن است انتخاب بهتری باشند.

• برخی از سویه ها ممکن است سطح هیستامین را افزایش دهند.

برخی از سویه‌ های باکتریایی که در مکمل‌ های پروبیوتیک استفاده می شوند، می‌توانند سبب تولید هیستامین در دستگاه گوارش انسان شوند. هیستامین مولکولی است که به طور معمول توسط سیستم ایمنی بدن هنگام شناسایی عوامل تهدید تولید می شود.

هنگامی که سطح هیستامین افزایش می یابد، رگ های خونی گشاد می شوند تا خون بیشتری به ناحیه مورد نظر وارد شود. همچنین نفوذ پذیرتری رگ ها  افزایش می یابد، به طوری که سلول های ایمنی می توانند به راحتی وارد بافت مربوطه شوند تا با هر گونه پاتوژن مبارزه کنند. این فرایند سبب ایجاد قرمزی و تورم در ناحیه آسیب دیده می شود و همچنین می تواند علائم آلرژی مانند خارش، آبریزش چشم، آبریزش بینی یا مشکل تنفسی را ایجاد کند. به طور معمول، هیستامینی که در دستگاه گوارش تولید می شود، به طور طبیعی توسط آنزیمی به نام دیامین اکسیداز تجزیه می شود. این آنزیم از افزایش سطح هیستامین جلوگیری می کند.

برخی از افراد مبتلا به عدم تحمل هیستامین در تجزیه صحیح هیستامین در بدن خود به دلیل عدم تولید کافی دیامین اکسیداز مشکل دارند. سپس هیستامین اضافی از طریق پوشش مجرای روده وارد جریان خون شده و جذب می گردد و علائمی شبیه به یک واکنش آلرژیک ایجاد می کند.

افراد مبتلا به عدم تحمل هیستامین باید از مواد غذایی حاوی هیستامین اضافی اجتناب کنند. از نظر تئوری، این افراد ممکن است مکمل های پروبیوتیکی را انتخاب کنند که حاوی باکتری های تولید کننده هیستامین نباشند، اما تا به امروز، هیچ تحقیقی در این زمینه خاص انجام نشده است. برخی از سویه های پروبیوتیک تولید کننده هیستامین شامل: لاکتوباسیلوس بوچنری، لاکتوباسیلوس هلوتیکوس، لاکتوباسیلوس هیلگاردی و استرپتوکوکوس ترموفیلوس می باشند.

• برخی از مواد تشکیل دهنده پروبیوتیک ها ممکن است باعث واکنش های آلرژیک شوند.

افراد مبتلا به آلرژی یا عدم تحمل هیستامین باید برچسب مکمل های پروبیوتیک را به دقت مطالعه کنند، زیرا ممکن است این ترکیبات حاوی موادی باشند که سبب واکنش آلرژیک شوند. به عنوان مثال، برخی از مکمل ها حاوی مواد حساسیت زا مانند لبنیات، تخم مرغ یا سویا هستند. افرادی که حساسیت دارند باید از مصرف این مواد اجتناب کنند، زیرا ممکن است باعث ایجاد واکنش آلرژیک شوند. به طور مشابه، پروبیوتیک های مبتنی بر مخمر نباید توسط افراد مبتلا به آلرژی به مخمر مصرف شود. این افراد باید از پروبیوتیک های مبتنی بر باکتری استفاده کنند.

قند شیر یا لاکتوز نیز در تولید بسیاری از مکمل های پروبیوتیک استفاده می شود. بر اساس پژوهش های انجام شده اکثر افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز می توانند تا 400 میلی گرم لاکتوز در داروها یا مکمل ها مصرف کنند. تعداد کمی از افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز ممکن است هنگام مصرف پروبیوتیک های حاوی لاکتوز دچار نفخ شوند، اما این افراد ممکن است بخواهند محصولات بدون لاکتوز را انتخاب نمایند.

برخی مکمل ها علاوه بر پروبیوتیک های قوی، حاوی پری بیوتیک نیز هستند. این فیبرهای گیاهی توسط انسان هضم نمی شوند، اما باکتری ها می توانند آنها را به عنوان ماده غذایی مصرف کنند. رایج ترین آنها شامل: لاکتولوز، اینولین و الیگوساکاریدهای مختلف هستند (پری بیوتیک ها). هنگامی که یک مکمل حاوی میکروارگانیسم های پروبیوتیک و ترکیابات پری بیوتیک باشد، سین بیوتیک نامیده می شود (سین بیوتیک ها). برخی افراد هنگام مصرف سین بیوتیک ها گاز و نفخ را تجربه می کنند و ممکن است تمایل داشته باشند مکملی را انتخاب نمایند که حاوی پری بیوتیک نباشد.

• پروبیوتیک ها می توانند خطر عفونت را در برخی افراد افزایش دهند.

پروبیوتیک ها معمولا برای اکثر مردم ایمن و بی خطر هستند، اما ممکن است برای همه مناسب نباشند. در موارد نادر، باکتری ها یا مخمرهای موجود در پروبیوتیک ها می توانند وارد جریان خون شده و در افراد مستعد عفونت ایجاد کنند.

افرادی با سیستم ایمنی سرکوب شده یا افرادی که به تازگی تحت عمل جراحی قرار گرفته اند، در دسته ای قرار دارند که در معرض خطر ابتلا به عفونت ناشی از پروبیوتیک ها هستند. با این حال، خطر ابتلا به عفونت بسیار کم است و هیچ مورد عفونت جدی در مطالعات بالینی جمعیت عمومی گزارش نشده است. تخمین زده می شود که از هر یک میلیون نفر تنها یک نفر که از پروبیوتیک های حاوی باکتری لاکتوباسیل استفاده می کند، دچار عفونت می شود. این خطر برای پروبیوتیک های مبتنی بر مخمر حتی کمتر است، به طوری که از هر 5/6 میلیون نفر تنها یک نفر آلوده می شود. در صورت بروز عفونت، معمولاً آنتی بیوتیک ها تجویز می شوند.

برای دریافت اطلاعات بیشتر به مقاله های (پرو بیوتیک ها) و (مواد غذایی تخمیر شده) مراجعه نمایید.