- گردآورنده : آزاده خیابانی، دکتری بیوتکنولوژی مواد غذایی
پروبیوتیک چیست؟
پروبیوتیک ها میکروارگانیسم های زنده ای هستند که در صورت مصرف به مقدار مناسب می توانند اثرات مثبتی بر سلامت مصرف کننده داشته باشند. این میکروارگانیسم ها می توانند باکتری ها یا مخمرهایی مشابه ارگانیسم های طبیعی و مفید موجود در بدن، به ویژه در دستگاه گوارش باشند. پروبیوتیک ها اغلب در مواد غذایی تخمیر شده موجود می باشند. آنها همچنین به مکمل ها و افزودنی های غذایی محبوب برای ترویج گوارش سالم تبدیل شده اند.
پروبیوتیک ها در طول دستگاه گوارش حرکت کرده و در روده رشد می کنند، با اتصال خود به سطوح مخاطي مانع از اتصال و چسبندگي میکروارگانیسم های بيماري زا مي شوند. این میکروارگانیسم ها در کنار فلور طبيعي به خوبي قادر به حفظ سلامتي و ایمنی بدن بوده و حتي آن را به نفع ميزبان اصلاح مي نمایند. هنگامی که باکتری های مفید بدن از دست می روند، به عنوان مثال پس از مصرف آنتی بیوتیک، پروبیوتیک ها می توانند به جایگزینی آنها کمک کنند. آنها می توانند به تعادل باکتری های مفید و غیر مفید کمک کنند تا بدن به همان شکلی که باید کار کند.
آنچه در این مقاله میخوانید :
انواع پروبیوتیک ها
بسیاری از انواع باکتری ها و مخمرها به عنوان پروبیوتیک طبقه بندی می شوند و مزایای متفاوتی دارند. بیشتر پروبیوتیک ها در گروه های زیر طبقه بندی می شوند:
- لاکتوباسیلوس
رایج ترین پروبیوتیک ها در این گروه قرار دارند. این سویه ها در اکثر غذا های تخمیری متداول نظیر فراورده های لبنی موجود می باشند. سویه های مختلف لاکتوباسیلوس نظیر لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس می توانند به عدم تحمل لاکتوز و همچنین درمان اسهال کمک کنند.
- بیفیدوباکتریوم
این گروه مانند بیفیدوباکتریوم بیفیدوم در برخی از محصولات لبنی یافت می شوند و ممکن است به کاهش علائم سندرم روده تحریک پذیر (IBS) و برخی شرایط دیگر کمک کنند.
- مخمرها
ساکارومایسس بولاردی یکی از مخمرهایی است که در دسته پروبیوتیک ها قرار می گیرد. به نظر می رسد که در درمان اسهال و سایر مشکلات گوارشی می تواند کمک کند.
مزایای پروبیوتیک ها
اثرات سلامتی بخش پروبیوتیک ها که از نظر علمی تایید شده اند شامل: حفظ و تعدیل مثبت اجتماعات میکروبی روده، تولید متابولیت های مفید در بدن، کنترل سویه های بیماری زای فرصت طلب، تقویت سیستم ایمنی، تحریک تکثیر و تمایز سلول های اپیتیال روده، تقویت حفظ یکپارچگی مخاط روده، درمان آکنه، درمان اگزما در کودکان، بهبود آلرژی، درمان التهاب، بهبود مشکلات کبد و پیشگیری از بیماری های دندان می باشند.
بطور اختصاصی می توان به نقش پروبیوتیک ها در ممانعت و درمان اسهال، تسکین عوارض عدم تحمل لاکتوز، درمان سندروم روده تحریکپذیر و التهابات روده ای و همچنین جلوگیری از بروز سرطان اشاره نمود. برخی از پژوهشگران معتقدند پروبیوتیک ها در سلامت مغز، افزایش هوش، تحمل درد، کنترل قند خون و کنترل ذخیره سازی چربی نیز می توانند موثر باشند.
مکانیسم عمل پروبیوتیک ها
مکانیسم عمل پروبیوتیک ها به سه شیوه می باشد:
- اولین مکانیسم عمل مربوط به تقویت سیستم دفاعی میزبان است که احتمالا مهم ترین عامل در پیشگیری و درمان بیماری های عفونی و نیز درمان التهاب های روده ای می باشد. پروبیوتیک ها با تولید بعضی متابولیت ها، ترکیبات دیواره سلولی یا DNA می توانند سیستم ایمنی را تحت تاثیر قرار دهند.
- دومین مکانیسم عمل اثر مستقیم پروبیوتیک ها بر سایر میکروارگانیسم ها است که می توانند بیماری زا ها و یا سایر میکروارگانیسم های مضر باشند. پروبیوتیک ها این توانایی را دارند که با بیماری زا ها رقابت کنند و از چسبیدن آنها به دیواره روده جلوگیری نمایند.
- سومین مکانیسم عمل مربوط به توانایی پروبیوتیک ها در تحت تاثیر قرار دادن برخی از تولیدات میکروبی مثل توکسین ها و فراورده های تولیدی میزبان مثل نمک های صفراوی و ترکیبات غذایی می باشد. با این حال، این سه مکانیسم عمل کاملا وابسته به گونه ها و سویه ها می باشد.
مقدار استفاده از پروبیوتیک ها
برخی از محصولات پروبیوتیک با تعداد موجودات زنده که در آنها وجود دارد برچسب گذاری شده است. واحد های تشکیل دهنده کلونی (CFU) نام دارند. همچنین کل میکروارگانیسم ها نیز ممکن است بر اساس وزن فهرست شوند، که می‌تواند شامل ارگانیسم های زنده و مرده باشد.
بسیاری از مکمل ها حاوی 1 تا 10 میلیارد کلنی در هر دوز هستند و برخی حاوی مقادیر بسیار بالاتری می باشند. به طور کلی، تعداد کلنی بیشتر تصمین کننده مفیدتر بودن یک محصول نمی باشد. زنده ماني و پایداري پروبيوتيک ها دو چالش اساسي است که صنعت غذاهاي پروبيوتيک با آن رو به رو است.
محصولات پروبيوتيک باید حاوي سویه هاي خاصي با زنده ماني مناسب طي زمان نگهداري باشند. یک ماده غذایی پروبیوتیک باید در پایان تاریخ مصرف حداقل حاوی 1-Log cfu g 6 میکروارگانیسم زنده و فعال پروبیوتیک باشد تا اثرات مفید سلامتی بخش خود را نمایان کند.
غذاهای پروبیوتیک
پروبیوتیک ها به طور طبیعی در برخی از مواد غذایی تخمیر شده وجود دارند و به برخی دیگر اضافه می شوند. با این حال، فراوری غذا اغلب بسیاری از میکروارگانیسم ها را از بین می برد و اعدادی که به روده راه می یابند گاهی تعداد کمی هستند.
مزیت دریافت پروبیوتیک ها از غذا این است که احتمالاً ترکیب گسترده تری از میکروارگانیسم های مفید نسبت به مکمل ها دریافت می گردد. همچنین برخی از مواد غذایی حاوی فیبر هستند که می تواند به عنوان پری بیوتیک عمل کند و میکروب های مفید روده را تغذیه نماید.
برخی از مواد غذایی که ممکن است حاوی پروبیوتیک باشند شامل: ماست، کفیر، کلم تخمیر شده، کیمچی، تمپه، میسو، نوشیدنی های سویا، پنیر کاتیج، کومبوجا و خیارشور تخمیری می باشند.
برای دریافت اطلاعات بیشتر به مقاله های (پری بیوتیک ها) و (غذاهای فراسودمند) و (سین بیوتیک ها) مراجعه نمایید.
