- گردآورنده : آزاده خیابانی، دکتری بیوتکنولوژی مواد غذایی
امروزه افزایش جمعیت جهانی و کمبود مواد غذایی برای جمعیت رو به رشد از یک طرف و حجم وسیع و روز افزون ضایعات کشاورزی و مواد غذایی از طرف دیگر، به یک نگرانی بزرگ در سراسر جهان تبدیل شده است. تولید مواد غذایی با منشا گیاهی و حیوانی در گرم شدن کره زمین و تغییرات آب و هوایی نقش عمده ای را ایفا می کند. بنابراین تولید غذاهای پایدار با کمترین میزان آسیب رسانی به محیط زیست، بیشترین میزان استفاده از منابع غذایی، مدیریت محصولات جانبی و ضایعات در سال های اخیر بسیار مورد توجه قرار گرفته است.
آنچه در این مقاله میخوانید :
سیستم غذایی پایدار چیست ؟
یک سیستم غذایی پایدار (Sustainable food system)، سیستمی است که امنیت غذایی و تغذیه را برای همه افراد فراهم می کند. این سیستم شامل همه موارد از پردازش، بسته بندی و حمل و نقل غذا تا مصرف کنندگان می شود. در حال حاضر، این سیستم ها کارآمد و یا پایدار نیستند. در سال 2022، حدود 2/9 درصد از جمعیت جهان، حدودا معادل 735 میلیون نفر با گرسنگی مزمن مواجه بودند که این تعداد 122 میلیون نفر بیشتر از سال 2019 بود. علاوه بر این، این اقدامات ناپایدار یکی از عوامل اصلی بحران آب و هوا می باشد بطوری که یک سوم انتشار گازهای گلخانه ای و 70 درصد از مصرف آب شیرین جهان را تشکیل می دهند.
بر اساس تعریف سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (FAO)، سه شاخص کلیدی تایید کننده سیستم غذایی پایدار می باشد:
- پایداری اقتصادی : شرکت برای همه سهامداران در هر بخش از زنجیره ارزش سود آور است.
- پایداری اجتماعی : غذای تولید شده مزایایی مانند امنیت غذایی و رژیم غذایی سالم و مغذی را برای جامعه به طور گسترده ارائه می دهد.
- پایداری محیطی : تولید و مصرف مواد غذایی تأثیر مثبت یا خنثی بر روی کره زمین و منابع طبیعی دارد.
فشارهای فزاینده ناشی از رشد جمعیت، شهرنشینی، تغییر الگوهای مصرف و تغییرات آب و هوایی همگی عواملی هستند که بر سیستم های غذایی تأثیر می‌گذارند. بنابراین سیستم های غذایی برای پایداری به یک بازنگری اساسی در شیوه های فعلی نیاز دارند.
سیستم غذایی جهان استرس زا است
امروزه جهان با یک وضعیت اضطراری غذایی مواجه است. درگیری ها، شوک های اقتصادی، تغییرات اقلیمی و افزایش قیمت ها، بحران غذایی بی‌سابقه ای را ایجاد کرده اند. تورم مواد غذایی بر همه افراد در سراسر جهان تأثیر می گذارد. سیستم های غذایی علاوه بر اینکه منبع تغذیه هستند، منبع اشتغال در سراسر جهان مانند کشاورزی، جنگلداری و ماهیگیری نیز می باشند.
هدف توسعه پایدار (SDG 2)، ” گرسنگی صفر” یعنی پایان دادن به گرسنگی و همه اشکال سوء تغذیه تا سال 2030 است. بر اساس تخمین سازمان ملل متحد، 780 میلیون نفر در سراسر جهان، حدود 1 نفر از هر 10 نفر، گرسنگی را تجربه کرده اند. تا سال 2030 ممکن است 660 میلیون نفر همچنان با گرسنگی روبرو باشند. بر اساس گزارش پیشرفت توسعه پایدار در سال 2023، آسیای غربی، کارائیب و مناطقی از آفریقا با افزایش گرسنگی مواجه هستند. با این حال، مناطقی در آسیا و آمریکای لاتین بهبود هایی را در امنیت غذایی تجربه کرده اند.
تهدید سه گانه : مصرف بیش از حد، شیوه های ناپایدار و سوء تغذیه
مصرف بیش از حد یک مسئله کلیدی در کمبود مواد غذایی است و کشورهای ثروتمند بزرگترین عامل این مشکل هستند. به گفته UNICEF، اگر مردم در سراسر جهان منابع غذایی را به میزانی که مردم در ایالات متحده، کانادا یا لوگزامبورگ مصرف می‌کنند، استفاده نمایند به بیش از پنج زمین برای برآوردن نیازهایشان احتیاج است.
کمبود مواد غذایی همچنین بر سلامت تأثیر گذار است. سوء تغذیه بیشتر بر کودکان کشورهای با درآمد پایین و متوسط تأثیر می گذارد. عدم دریافت مواد مغذی مناسب می‌تواند منجر به کوتاه قدی (رشد کمتر از حد متوسط برای سن)، کمبود ریزمغذی ها و اضافه وزن شود، که این عوامل می‌توانند کودکان را در معرض خطر رشد و تکامل ضعیف قرار دهند.
آب، غذا، انرژی و توسعه پایدار
آب، غذا و انرژی پیوندی را در قلب توسعه پایدار تشکیل می دهند. با افزایش جمعیت، تقاضای فزاینده ای برای هر سه فاکتور ذکر شده وجود دارد. کشاورزی بزرگترین مصرف کننده منابع آب شیرین جهان است و بیش از یک چهارم انرژی مصرف شده در سطح جهان صرف تولید و عرضه مواد غذایی می شود.
در برابر بحران جهانی غذا چه کنیم؟
همانطور که در گزارش توسعه پایدار (SDG 2)، ذکر شده است، برای رسیدگی به نابرابری های ریشه دار، تغییر سیستم های غذایی، سرمایه گذاری در روش های کشاورزی پایدار و کاهش تاثیر درگیری و همه گیری بر تغذیه جهانی و امنیت غذایی، نیاز به راه حل و اقدام هماهنگ فوری می باشد.
در سراسر جهان جهت افزایش پایداری سیستم های غذایی، اقداماتی در حال انجام و یا برنامه ریزی می باشد. این اقدامات شامل: سرمایه گذاری برای احیای زمین های تخریب شده، احیای اکوسیستم، پیشروی به سوی کشاورزی سلولی، محصولات غذایی تخمیری، گوشت پرورشی و پروتئین های جایگزین می باشد. این اقدامات با تأثیرات مثبت عمده بر اقتصاد روستایی، بهبود تغییرات آب و هوایی، پیشگیری از گرسنگی و بحران های انسانی آینده سبب برقراری سیستم های غذایی پایدار خواهد گردید.
بر اساس گزارش دبیر کل سازمان ملل متحد در اجلاس برگزار شده در سال 2023، برای بازگرداندن اهداف توسعه پایدار از لبه پرتگاه، تحول سیستم های غذایی نقشی حیاتی دارد و اهداف باید در بحث ها، تعهدات و سیاست جهانی و ملی ادغام شوند. در سال 2023 بیش از 100 کشور گزارش پیشرفت داوطلبانه در مورد تحول سیستم های غذایی ارائه کرده اند و اعلام کردند برای انعکاس این اولویت در قوانین، سیاست ها و برنامه های ملی و فراملی، گام های قاطعی برخواهند داشت.
برای دریافت اطلاعات بیشتر به مقاله (پروتئین های جایگزین) مراجعه نمایید.
